Qarılğaçlarnıñ mallesinde acayip bir qalabalıq bar bu kün. Qayalarnıñ, taşlarnıñ, tereklerniñ başları töpeleme quş tolu. Epsi qarılğaç olsa yahşı. Torğaylar öyle bir sarğanlar ki çevre çetni, köz köznü körmey. Qartallar bile eşitkenler haberni. Taa töpelerde, yatqanlar er vaqıt esken yellerniñ üstüne, tekerançıq erte çıqqanlar evden, saatlerden berli süzülip turalar.

 Başlarını eggenler, aşağığa, mütemadiyen qarılğaçlarnıñ mallesine baqalar.
 Andan keçken birqaç köylü balası :
 -Aceba ne ola anda dep yaqlaşqanda irkildi quşlarnıñ epsi.

 Köylü balları Ametnen Memet bu qadar quşnı bir arada körgende közleri parılday quvançnen ve içlerinde av arzuları qabardı.

 Ancaq bir eki köylüniñ utanmazlığı yüzünden balaban bir nümayişni qaçıracaq degil edi bu qadar quş.

 Aman özara haber berdiler ve apansızdan saldırıp bularğa, başladılar töpelerindeki işlemeli takyelerni gagalamağa...

 Canlarını küçliknen qurtardı Ametnen Memet.

 Kerçek ?imdigece iç körülmegen edi böylesi.

 Aceba ne ola edi ki, quşlar birlik olup adamlarğa saldıracaq qadar ileri kete, közge ala edi bu qadar telikeni?
 O vaqıt bir parça artqa aylanalım, meseleni ögrenmege tırışalım.

 -Maña baq, bir daa o taraflarğa ketersen bacaqlarıñnı sındırırım seniñ, qanatlarıñnı eki parça etip derege atarım, taşbaqa beyinli başıñnı gagalar gagalar teşerim añladıñmı ha?

 Böyle cekirgen edi anası kiçik qarılğaçqa.

 -Faqat anaçığım, dedi o, bilgeniñ kibi degil, mütiş şeyler bar anda.

 Er ne olsa olsun. Bir daa o topraqlarğa adım atsan beyniñni...

 Uff, amma da qorqunçlı edi bu teditler.

 Kiçik qarılğaç bundan soñ o topraqlarğa eralda başını aylandırıp baqmaz, bir daa o yaqqa uçmaq bir yana...

 Şay mı dersiñiz?

 Daa anası başını aylandırğanda çetke, kiçik qarılğaç pırr dep köterildi ve ber eliñni o topraqlar.

 Zaten yaqlaşqanda belli ola, çoq acayip bir yer olğanı. Qayalarnıñ arasından qara qara tumanlar çıqa.

 Kiçik qarılğaç aman daldı anda. Saqlana saqlana qayalarnıñ artından ilerilep yaqlaştı. İçeride, qoba kibi bir yerde, körülmegen şekillernen ve tüzlernen yañı quşlar, kim bilir qaysı dünyadan mında qaçqanlar, harıl harıl çalışalar, közlerden uzaq bu qobada.

 Tam o vaqıtta bir patırdınen başını kötergen kiçik qarılğaç.

 Bir de baqqan ki körülmegen bir ayvan daa. Quş deseñ quş degil, mamut deseñ degil, aslan iç degil... Dedik ya çoq acayip bir mahluq.

 Kiçik qarılğaç bu vahşiy mahluqnıñ içeridekilerge yamanlıq yapmağa kelgenini añlağanda, çapıp qıçırarak haber bergen.

 Olar da bu erte ihtar sayesinde düşmanlarını yaqalap afiyetnen aşağanlar. Qanlı tişlerini kösterip kiçik qarılğaçqa teşekkür etkenler.

 -Aman degen kiçik qarılğaç, teşekkür meşekkür istemem, çekiliñ ögümden de bir an evvel mından keteyim. Anamnıñ tiziniñ tübüne oturayım da bir daa tışarığa çıqmayayım.

 -Olurmı iç degen quşlardan biri. Bizge büyük eyilikte bulundıñ. O ayvan bizim nesilimizni qurutacaq edi. Zaten qala qala bir tek bizler qaldıq. Bizge “Avto Quş” derler. Köresiñ qanatlarımız bar ama pek qısqa. Biz asıl motorlarnen techiz etilgenmiz. Olarnen uçarmız. Saña da bir motor taqacaqmız. O vaqıt köreceksiñ, nasıl yıldırım kibi uçacaqsıñ, erkes saña eyran qalacaq.

 -Doğrumı degen kiçik qarılğaç.

-Elbet. Baqma sen bizim qanlı ağızlarımızğa. İçimiz pek yahşı bizim.

 Böylece kiçik qarılğaçqa da bir motor taqqanlar. Önce qobada bir aylandırğanlar. Qanatlarına kirgen eki avtoquş, pek yahşı ögretkenler motornı nasıl qullanacağını. Bütün mesele sıqlıqnen motornıñ üstündeki “quvet levası”na art artqa ğağa urmaq eken. İşte, küç-quvveti, yaqıtı, maqıtı bu eken motornıñ.

 Yuvağa motornı çalıştırıp qaytqanda kiçik qarılğaç

 -Eyvah degen anası, tahmin etmek kerek edim, demek şimdi de seni tü?ürdiler tuzaqqa.

-Neler aytasıñ anaçığım degen kiçik qarılğaç. Ne tuzağı?

 Ve başlağan bütün olup keçkenlerni añlatmağa.

Faqat anası:

 -Tentek dey eken, bularnıñ epsi uydurma. İnanma saqın. Epimizniñ yaş ekende başına keldi bu. Ama iç birimiz aldırmadıq buña. Çünkü motor parasız. Ama yedek parça qan paası. Qaptırdıñmı quyruğıñnı ha?

-İmkansız degen kiçik qarılğaç, çoq eyi edi olar. Menden adımnı soradılar, “Qarılğaç” degende sen artıq “Qarılğaçmotor” oldıñ. Ama bu qadar uzun isim yerine biz saña “Qarılmotor” deymiz, bu adnı beremiz dediler.

 -Yaa kördiñmi işte. Adıñnı bile deñiştirgenler. (Ağlar)

-Ne bar bunda, elbet qarılğaçmotor demek çoq uzun, qarılmotor ismini men de pek sevdim.

 -Eyvahlar olsın dedi anası, bu tam hapnı yutqan.

-Öyle degil anaçığım, baq nasıl uçam, tük kibi...

 Ve başlağan motornıñ quvet qapağını sıqlıqnen art arta ğağalap tez turlar atmağa...

 -Kördiñmi, tüşün baqalım, epimizde bulardan olsa edi bütün işlerimizni beş defa süratnen yapsa edik fenamı olur edi?

 -Fena olurdı ya!

-Niçün anaçığım?

-Tüşün baqalım, artqan vaqıtlarda ne yapacaq edik peki?

 Kiçik qarılğaç şaşmalap qalğan. Bütün işlerni beşte bir vaqıtta yapıp bitirmek. Kerçek ne yapacaq ediler artqan vaqıtta?

 -Diñle yavrum dedi ana qarılğaç, bu añlatqanlarıñ, yani sürat insanlar içün müim olabilir, ama bizim içün degil. Biz zaten iç boşqa vaqıt harcamazmız. Er şey biñlernen yıllar boyunca epimiz içün aynı süratnen, aynı vaqıtta yapılır, çatılır. Artta bir şey qalmaz ki fazla vaqıtqa kerek olsın!

 -Kene de anaçığım, men bunı quşlar meclisine alıp ketmek isteyim.

-Peki degen anası, alıp ket quşlar meclisine. Amma qorqarım olarnıñ berecegi qarar seniñ aleyhine olsın.

 Böylece kiçik qarılğaç, yañı adınen Qarılmotor, meseleni quşlar meclisine alıp ketken bir arzıalnen. İşte o kün quşlar meclisi toplaşıp qarar berecek eken. Sebebi bu eken o qadar qalabalıqnıñ.

 Qarılmotor ortağa tüştü ve nefis bir kösterüv yaptı.

 -Ne teklif etesiñ bizge dep soradı qarılğaçlarnıñ reisi, toplaşqan milyonlarnen quşnıñ ögünde.

-Efendim, avtoquşlarnen bir añlaşma yapıp, bütün qarılğaçlarğa motor taqılmasını teklif etem.

 Araretli tartışmalardan soñ, reis qararnı şay belli etti:

 -Qarılmotornıñ motorı vücudına sıqıca bağlanıp çıqarmaması içün müürlenecek. İç kimsege motor taqılmaycaq. Aradan altı ay keçecek. Tam altı aydan soñ onı kene mında bir kere daa seyretecekmiz. İşte o vaqıt bir rapor tertip etecek ve buña köre esas qararımıznı berecekmiz. Acele işke şeytan bulaşır. Baqalım ne aytacaq zaman degen oca.

 Qarılmotor da, o birleri de memnun qalğan bu qarardan.

Bütün bu zaman boyunca anası kedernen diñlegen reisniñ qararını ve közyaşlarınen baqqan yavrusına.

 Aradan tamam altı ay keçken.

 Kene milyonlarnen quş toplaşqan tereklerge. Cıvıl cıvıl quşlar. Rengarenk qaynaşıp toplaşqanlar. Qarılmotornı beklegende özara şaqalaşqan, tartışqan, çeşit türlü tüşünceler ortağa atqanlar.

 Hele ya?lar.

 İstey ekenler ki müsbet bir qarar çıqsın da epsi taqsınlar motorlar.

 Derken

 -Kele, nidalarınen başlarını aylandırğanlar. Ebet, o, tap özü, Qarılmotor bu.

 Ama areketleri yavaş. Yüzlernen yıllıq ağır bir tanker hurdası kibi kele.

 Mütehassıslar aman alğanlar etrafını, eki daqqada derken beş saatte hıyınlıqnen azırlağanlar raporlarını. İşte bur rapornıñ coq qısqa bir yeküni:

 -“Vücut, motornı, yabancı madde dep tışarğa atmaq istegen, ancaq başarıp olamağanda çevresini sarğan. Artıq motornı vücuttan ayırmaq mümkün degil. Qullanılmağanı içün qanatlar yavaş yavaş körelgenler. Motor çıqarılsa, bu qanatlarnen uçması mümkün degil. Ğağalamaqtan Qarılmotornıñ başı sersemlegen. Beyni suvlanğan. Ğağasınıñ ucu fena alda körlengen. Ne qurt tutabilir, ne bir şey. Hele yuva qurmaq içün sap taşıması mümkün degil. Em quvet qapağını ğağala, em şunı bunı taşı, olacaq şeymi... Bundan başqa boyunında bazı adaleler büyügen, qalınlaşqan, bu sebepnen de başını sağğa solğa aylandırması imkanı qalmağan. Aşını tapmaqta, yuvasını körmekte çoq hıyınlıq çemekte. Özü motordan fazlasınen raatsızdır. Altı ayda onbeş ay qadar qartayğan. Onı quşlar hastahanesinde tedavi altına alır, motorunu çıqarır, onu tekrar qarılğaçlaştırabilirsek belkim ayatı qurtulır.”

 Uzun tartışmalardan soñ reis qararnı şay açıqladı:

 -Aman bir canqurtarğan çaqırıñ.. Ve bu adiseni bir bültennen bütün qarılğaçlarğa bildiriñ. Tüşmesiñler yabancılarnıñ tuzaqlarına...